بهداشت | ایمنی | محیط زیست
1: هدف
هدف از تدوين اين راهنما، درنظر گرفتن ملاحضات ارگونوميكی در محيط هاي اداری دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد جهت پيشگيري و كنترل اختالالت اسكلتي – عضالني مي باشد.
2: دامنه شمول
دامنه كاربرد اين راهنما كليه واحد های تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد مي باشد.
3: مسئوليت هاي تصويب و اجرا
1-3 مسئوليت تصویب
مسئوليت تصويب و به روز رساني اين راهنما برعهده دفتر HSE دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد مي باشد.
2-3 مسئوليت اجرا
1-2-3 واحد HSE
- تدوين الزامات جهت رعايت اصول ارگونومي در پيشگيري از آسيب هاي اسكلتي-عضلانی در پرسنل.
- بررسي محيط ها و ايستگاه هاي كاری با استفاده از چک ليست هاي استاندارد (چك ليست هاي ارائه شده در پيوست 2 و 1 نيز مي توانند به عنوان نمونه ي راهنما به كار برده شوند.)
- ارائه راه كارهاي كنترلي و اصالحي در برطرف نمودن عوامل بيماري زاي ارگونوميك
- نظارت بر اجراي صحيح و دقيق راهكارهاي كنترلي و اصالحي
- نظارت بر تناسب تجهيزات اداري از ديدگاه موضوعات ارگونوميك و صدور تائيديه جهت خريد اين اقلام توسط واحد تداركات و خريد.
2-2-3 واحد تدارکات و خريد
- تهيه و خريد تجهيزات اداري مطابق الزامات اين راهنما
- اخذ تائيديه واحد HSE قبل از خريد کالا
4: چك ليست ها
استفاده از چك ليست هاي استاندارد در بررسي محيط هاي كار، ايستگاه هاي كار، ابزارآالت و تجهيزات با ديدگاه ارگونومي (مانند: پيوست شماره 2 و پيوست شماره 1)
5: مراحل اجرايي
1-5 کليات و الزامات محيط های اداری
1-1-5 الزامات فضای کار برای کارهای اداری
1-1-1-5- فضای کاری
هنگام طراحي فضاي لازم براي كار بايد همه ابزارها، تجهيزات و اثاثيه لازم براي انجام آن كار درنظر گرفته شود. مشاغل اداري شامل انواع زيادي از فعاليت هاي فيزيكي و ذهني مي باشند. فعاليتهاي اصلي يك شغل اداري روي ميز يا ايستگاه كاري انجام مي شود. علاوه بر ابعاد فيزيكي فضاي كار، خصوصيات ديگري نيز بايد در طراحي، سازماندهي مجدد يا جابجايي در نظر گرفته شود كه اهم آنها عبارتند از:
- فضاي كار حريم اختصاصي شنوايي را براي افراد ايجاد كند. مثالً افراد بايد بتوانند در خلوت (به طور خصوصي) براساس سطح قابل اعتماد الزم با هم صحبت كنند.
- صداها و گفتگوها تمركز افراد را بهم نزند.
- صداها و گفتگوها در شنيدن يا فهم كلمات هنگام استفاده از تلفن مشكل ايجاد نكند.
- فضاي كاري حريم اختصاصي بينايي را فراهم كند.
- يك فرد بتواند فضاي كاري خود را فقط به خودش اختصاص دهد.
- به روشنايي طبيعي و مصنوعي دسترسي وجود داشته باشد.
- جانمايي محل كار براي تسهيل تماس هاي بين افراد طراحي شده باشد.
2-1-1-5 ميزان فضای مورد نياز:
براي تعيين ميزان فضاي مورد نياز بايد جنبه هاي زير در نظر گرفته شود:
الف- ماهيت کار: اگر بيشتر روز كاري به صورت ماموريت، جلسات، بازرسي از سايت و مشاوره صرف مي شود، فضاي اداري كوچكتر کاملا مناسب است. اگرچه براي كاركنان اداري كه بيشتر اوقات، كارشان را در ايستگاه كاري خود انجام مي دهند، يك فضاي كوچك ممكن است باعث ناراحتي به علت ايجاد احساس زنداني بودن شود، براي برخي مشاغل كه شامل جلسات مكرر در فضاي اداري خود مي باشند، يا نيازمند استفاده از منابع متعدد اسنادي براي مشاهده، تحقيق، نوشتن و… هستند، ممكن است فضاي كاري بيشتر در نظر گرفته شود.
ب- جنبه های فرهنگي: بر درک ما از فضاي كافي اثر مي گذارد.
ج- درك فردی: مقدار فضاي در دسترس مي تواند مفهوم روانشناسي داشته باشد. طبيعي است كه افراد تلاش مي كنند تا فضاي بيشتري را اشغال كنند. در محيط كار مقدار فضا اغلب با وضعيت سازماني فرد ارتباط دارد.
د-آنتروپومتری (ابعاد بدن): نيازهاي واقعي فضاي اداري به سايز و شكل بدن افراد بستگي دارد. زيرا دفتر كار بايد با افراد مطابقت داشته باشد و آنها را قادر سازد تا به طور ايمن حركت كنند. مانع ايجاد نكنند و نيز به آنها اجازه انجام كار را بدهد. ادارت بزرگ هميشه اجازه حركت آسان را به افراد مي دهد. فضاي كاري بايد با تعداد ملاقات كنندگان و ميزان فضاي لازم جهت نگهداري ملزومات مختلف مطابقت داشته باشد.
3-1-1-5 راهنماهای موجود از ميزان فضای مورد نياز هر فرد:
به طور كلي تعيين ميزان فضاي كاري مناسب براي ادارات و محيط كار، بسيار پيچيده است، به اين علت استانداردها و راهنماهاي موجود كه براساس ابعاد متوسط بدني هستند، به عنوان نيازهاي حداقل در نظر گرفته شده اند.
به عنوان مثال بر اساس آئين نامه هاي بهداشت كار ميزان فضاي مورد نياز هر فرد حداقل 12 متر مكعب در نظر گرفته شده است به شرطي كه ارتفاع آن حداقل 3 متر باشد.
2-1-5 ميزهای اداری
در انتخاب ميز بايد استانداردهاي الزم در نظر گرفته شود. به اين منظور به استاندارهاي شماره 1 – 9697 و2 – 9697 از موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران و همچنين مجموعه قوانين و مقررات بهداشت حر فه اي در وزارت بهداشت و درمان مراجعه شود.
3-1-5 صندلي های اداری
1-3-1-5: ايستگاه های کاری مناسب
ايستگاه كاري اداري بايد به فرد اجازه دهد كه در حالت راحت بنشيند و وظايفش را انجام دهد. همچنين به او اجازه اعمال تغييرات اختياري را در وضعيت كاري خود بدهد.
سه ناحيه تماس در فضاي كاري وجود دارد كه پوسچر فرد را تحت تاثير قرار مي دهد: نشيمنگاه، سطح كار (معمولا ميز كار يا صفحه كليد است) و كف اتاق. براي اطمينان از راحت ترين پوسچر ممكن دو مورد از اين فاكتورها بايد قابل تنظيم باشد اگر نتوان چنين كاري انجام داد، بايد از يك صندلي کاملا قابل تنظيم استفاده شود. راه دوم استفاده از ميز كار کاملا قابل تنظيم است گزينه موثر ديگر (و البته ارزان تر)، استفاده از يك صندلي قابل تنظيم و تكيه گاه پا براي وضعيت راحت و ايمن مي باشد.
2-3-1-5 نكات لازم در انتخاب صندلی
نكته مهم در ارگونومي اين است كه فرد متوسط وجود ندارد به هر حال، فراهم كردن يك صندلي كه براي هر فرد طراحي شود عملي نيست و تنها راه–حل قابل ارائه، استفاده از صندلي هاي قابل تنظيم است كه با حداكثر افراد قابيلت تطابق داشته باشند (حدود 90 درصد) ،10 درصد بقيه افراد (كوتاه ترين و بلند ترين) به صندلي هاي مخصوص نياز خواهند داشت.
الف- مشخصات مهم در انتخاب صندلي:
براي انتخاب صندلي چندين نكته بايد درنظر گرفته شود به اين منظور به پيوست شماره 1 مراجعه نمائيد. همچنين در انتخاب ميز و صندلي مراكز آموزشي بايد استاندارد شماره 1-9697 از موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران درنظر گرفته شود.
ب- تكيه گاه بازو
تكيه گاه بازو عموماً توصيه نمي شود. زيرا از نزديک شدن كاربران به ميز جلوگيري مي كند. تكيه گاه هاي بازو كه 25 سانتيمتر (10 اينچ) يا كمتر از عقب صندلي طول دارند باعث مي شوند كه كاربر بيشتر به ايستگاه كاري خود نزديك شود. تكيهگاه بازو محلي براي استراحت بازوها ايجاد كرده و بخشي از بار شانه ها و گردن را كم مي كند.
ج- چگونگي تنظيم صندلي براساس قد
براي تنظيم صندلي براساس قد به پيوست شماره 2 مراجعه نمائيد.
د- تنظيمات لازم در صورت ثابت بودن ارتفاع ايستگاه (ميز کار)
- اگر نمي توانيد پاهايتان را زير ايستگاه تنظيم كنيد يا فضاي كافي براي حركت آزادانه آنها وجود ندارد، ايستگاه كاريتان بسيار كوتاه است و نبايد از چنين ايستگاه كاري استفاده كنيد.
- اگر مي توانيد راحت بنشينيد ولي لازم است بازوهايتان را براي قرار دادن روي سطح كار باال ببريد، ايستگاه كاريتان بسيار بلند است. ارتفاع صندلي را طوري تنظيم كنيد كه بازوها حدود ارتفاع سطح كار باشد.
- اگر نمي توانيد پاهايتان را صاف روي سطح زمين قرار دهيد، از تكيه گاه پا استفاده كنيد.
- تكيهگاه پا بايد قابل تنظيم باشد و از هر دو پا حمايت كند. پاهايتان را صاف روي آن قرار دهيد.
ه- خلاصه ويژگي های يك صندلي مناسب اداری:
به مجموعه قوانين و مقررات بهداشت حرفه اي در وزارت بهداشت و درمان مراجعه نمائید.
4-1-5 محل قرارگيری مانيتور
مانيتور جزء مكمل يك ايستگاه كاري كامپيوتري است. اگر در محل نامناسب قرار گيرد باعث مي شود به اپراتور نيرو وارد شده و در وضعيت هاي نامناسب بدني قرار گيرد. در اين وضعيت چانه فرد رو به بالا و سر و قسمت فوقاني بدن به طرف جلو يا طرفين خم مي شود. چنين وضعيت هايی باعث ناراحتي اپراتور شده و ميتواند باعث آسيب هاي اسكلتي عضلانی ناشي از كار Work-related Musculoskeletal Disorders (WMSD) گردد. ساير عوارض آن شامل: سوزش چشم ها سردرد كه مجموعاً خستگي چشم ناميده می شود، می باشد.
شكايات عمومي اپراتورهاي كامپيوتر علاوه بر خستگي چشم، شامل ناراحتي و درد در گردن و شانه است. اين امر نشان مي دهد كه به موقعيت درست مانيتور به عنوان يك فاكتور مهم در چيدمان يك ايستگاه كاري کامپيوتري توجه كافي نمي شود.
1-4-1-5 فاکتورهای موثر در وضعيت قرارگيری مانيتور
دو عامل مهم عبارتند از: زاويه ديد و فاصله ديد. زاويه بالائی يا پائيني خط افقي فرضي در سطح چشم هاي بيننده و مركز موضوع مورد ديدن است. در مورد كامپيوتر منظور مركز صفحه كامپيوتر است. (شكل 1)
فاصله ديد عبارتست از فضاي بين چشم هاي اپراتور و صفحه كامپيوتر (شكل 1) اين فاكتورها در اصلاح وضعيت قرارگيري مانيتور كامپيوتر بسيار مهم هستند. زاويه نامناسب باعث ناراحتي وضعيتي (گردن و شانه) و فاصله نامناسب مي تواند باعث خستگي چشم شود.
(شكل شماره 1)
الف- نكات لازم در تنظيم زاويه ی ديد مناسب
محققين معتقدند كه درحالت استراحت، چشم ها به طور طبيعي مستقيم رو به جلو و رو به پائين (شكل 1) در خط ديد نرمال قراردارند. ميزان رو به پائين مشخص نيست. يافته هاي تجربی محدودهی رو به پائين را حدود 30 – 10 درجه نشان مي دهند.
افراد وظايف بينايي خود (حركات چشمي رو به پائين) را تا حدود نصف تمام محدوده در دسترس (60 درجه) محدود مي كنند. بنابراين براي ديدن راحت تصاوير صفحه ي كامپيوتر احتماالً قراردادن مانيتور در زاويه 15 درجه (كمي كمتر) زير خط افقي منطقي مي باشد. چنين موقعيتي يك ناحيه بينايي قابل قبول 30 درجه (از 15- تا 15+ درجه از خط نرمال بينايي) ايجاد مي كند.
(شكل 2)
مطالعات نشان داده است كه نگاه كردن رو به بالا (بالای خط افقي) در كارهاي بينايي شديد خسته كننده است. به عبارت ديگر نگاه كردن رو به پائين كه كمتر از 15 درجه زير خط افقي باشد، خسته كننده نيست. اين يافته ها به فرد اجازه مي دهد تا ناحيه بينايي رو به پائين را تا 15 درجه ديگر گسترش دهد. (ناحيه بينايي قابل قبول)
(شكل 3)
هشدارها:
1- در بسياري موارد محدوديت فضا وجود دارد و مانيتور روي كيس (Case) قرار مي گيرد كه قرار گرفتن مانيتور در بالا، يك منبع ناراحتي بوده و در طولانی مدت مي تواند باعث مشکلات اسكلتي – عضلانی در گردن و شانه ها شود. در يک ايستگاه كاري كه ارتفاع ميز و صندلي به خوبي تنظيم مي شوند. مانيتور بايد در همان حدود بر حسب صفحه كليد قرار گيرد. ناراحتي ايجاد شده به وسيله قرار گرفتن مانيتور در بالا (بالای خط افقي)، بدتر از وقتي است كه پائين قرار گيرد (زير ناحيه بينايي قابل قبول).
2 -هنگام استفاده از مانيتورهاي بزرگتر (17يا 19 اينچ و يا بزرگتر) يا آن هايي كه در وضعيت عمودي قرار مي گيرند، مطمئن شويد كه بالای صفحه بالاتر از حد چشم اپراتور نباشند.
ب- انتخاب فاصله ديد مناسب
نگاه كردن به فواصل دور باعث خستگي چشم نمي شود. متمركز شدن روي اشياء در فاصله ي نزديك باعث تلاش ماهيچه اي مي شود كه به چشم ها فشار وارد مي كند. تمايز بين اين دو مشخص نيست و در طول زمان بر حسب سن مي تواند تغيير كند.
تطابق و همگرايي دو عملكرد مهم هستند كه در ديدن اشياء در فواصل نزديكتر موثر مي باشند. كوتاهتر شدن فاصله ي ديد باعث بزرگتر شدن تلاش ماهيچه اي لازم براي تطابق و همگرايي فرد و افزايش ريسك ناراحتي چشم مي شود.
بيشتر شدن فاصله ي ديد، ريسک خستگي را حذف مي كند. اما ديدن تصاوير كوچكتر يا كاراكترهاي روي صفحه ي كامپيوتر بسيار مشكل مي شود. در زاويه ديد مناسب اپراتور كامپيوتر مي تواند به راحتي بدون خستگي چشم حروف را بخواند.
چشم ها يك فاصله ی تطابق پيش فرض كه نقطه ي تطابقResting Point of Accommodation (RPA) ناميده مي شود و يك نقطه ي همگراييResting Point of vengeance (RPV) پيش فرض دارند. در موارد عملي در فواصل بزرگتر از RPA و RPV، نيازي به تطابق يا همگرايي وجود ندارد. تحت اين شرايط، افراد با بينايي (20/20) يا افراد با بينايي تصحيح شده، احتمالا دچار خستگي چشم نمي شوند.
مقادير عمودي PRA حدود 75 سانتيمتر (حدود 30 اينچ) و RPV حدود 80 سانتيمتر (حدود 32 اينچ)، به هم نزديک هستند كه باعث تنظيم فاصله ی بينايي صحيح مي شود.
محدودهي بينايي 80-60 سانتی متر (حدود 32-24 اينچ) راحتي بينايی را براي اكثريت كاربران كامپيوتر ايجاد مي كند در وضعيتي كه فاصله ي بينايي توصيه شده براي ديدن تصاوير بسيار زياد است، بهتر است اندازه ي فونت تصاوير نسبت به اعمال نيرو با كوتاه كردن فاصله بينايی افزايش يابد.
تطابق، تنظيم خودكار چشم براي تمركز بر اشياء نزديک است كه بوسيله تغيير تحدب عدسي چشم (شكل آن) به دست مي آيد. همگرايی، گردش چشم ها به سمت بينی به هنگام ديدن اشياء نزديک، است. ملاحضات ارگونوميک در كار با كامپيوتر در پيوست شماره 3 آورده شده است.
5-1-5 رنگ مانيتور کامپيوتر و نمايشگرها
انتخاب رنگ كاراكترها صفحه نمايشگر يا پايانه هاي نمايش تصويري 4(VDT )به نظر كاربر بستگي دارد در هرحال چند جنبه از VDT قبل از انتخاب رنگ بايد درنظر گرفته شود از جمله: وضوح (خوانايي كاراكترها) و كنتراست بين رنگ كاراكترها و رنگ زمينه.
الف- رنگ کاراکترها
توافق بر بدون رنگ، سياه و سفيد است و عموماً رنگ زرد، سبز و نارنجي قابل قبول مي باشد. اين رنگ ها در ناحيه مياني طيف بينايي قرار دارند و راحتترين ناحيه براي ديدن چشم ها هستند. چشم ها به رنگ هايي در انتهاي محدودهي طيف بينايي حساس نيستند (مثل رنگ هاي آبي، بنفش و قرمز) لذا از استفاده از كاراكترهايي با اين رنگ ها بايد خودداري گردد، مگر اينكه در زمينه روشن يا در زمين هاي كه با آن كنتراست داشته باشند، نمايش داده
شوند.
رنگ ها ممكن است به دنبال ديدن طوالني مدت، تصاويري ايجاد كنند. براي مثال: بعد از نگاه كردن به يک تصوير سبز براي يك دوره زماني، هنگامي كه به يك تصوير سفيد نگاه ميكنيد، ممكن است صورتي كم رنگ ظاهر شود (به نظر برسد( اين امر زيان_آور است و اثر بسيار كوتاه مدتي دارد كه ميتواند به وسيله هر منبع رنگي )مثل:
يك سطح رنگي) و نه فقط VDTها ايجاد شود.
ب- پلاریته (قطبيت) نمايشگر
قطبيت مثبت به اين معني است كه VDT يا مانيتور، كاركترهاي تاريک را روي زمينه روشن نمايش داده و قطبيت منفي، كاراكترهاي روشن را روي زمينه تاريك نمايش ميدهد(كاراكترهاي تاريك روي زمينه روشن مشابه آنچه در بيشتر مواد پرينت استفاده مي شود). وضوح صفحات با قطبيت مثبت، كمتر به وسيله خيرگي (انعكاسات صفحه) تحت تاثير قرار مي گيرد.
به عبارت ديگر سوسو زدن صفحه نمايشگر بيشتر نمايان است. قطبيت منفي کنتراست بهتري را براي كاراكترها ايجاد كرده و سوسو زدن كمتر مي شود. هنگام تنظيم (نصب) قطبيت نمايشگر اين فاكتورها بايد مشخص شوند.
ج- کنتراست تصوير و وضوح
براي سهولت خواندن آنچه يك نمايشگر نشان مي دهد، معمولا لازم است نسبت كنتراست 10 به 1 باشد آنچه كه براي يك فرد قابل قبول است به سايز كاراكتر، فاصله ي ديدن و نوع وظيفه اي كه انجام مي شود بستگي دارد يک مانيتور بايد وضوح كافي براي كاربر ايجاد كند.
6-1-5 انتخاب و خريد وسايل اداری ارگونوميك
در خريد لوزام اداري نكات زير بايد درنظر گرفته شود:
1 -فاکتورهای فردی
دانستن مشخصات افرادي كه از وسايل استفاده مي كنند بسيار مهم است. در اين زمينه نكات مهم عبارتند از: اندازه بدن، ارتفاع قد، جنس و چپ دست يا راست دست بودن فرد
2 -ماهيت وظايف
وظايف اداري مختلف نياز به تجهيزات متفاوت، لوازم مختلف و جانمايي هاي مختلف دارد. درک اساس كاري كه انجام مي شود به فرد، در فهم بيشتر آنچه کارمند براي انجام بهتر شغل از نظر ارگونوميكي، به آن نيار دارد، كمك ميكند. ماهيت وظايفي كه انجام مي شود و بايد درنظر گرفته شود، عبارتند از:
- نياز به تايپ كردن زياد يا كم
- تايپ كردن همراه با ساير كارها (مانند يادداشت برداشتن، استفاده از تلفن و…)
- استفاده از موشواره يا ديگر وسايل وسايل ورودی داده ها (مانند اسپيكرها و…)
3 -فاکتورهای محيطي مهم
بسياري از جنبه هاي محيط كار كه بايد درنظر گرفته شوند عبارتند از:
- فضاي در دسترس و ابعاد اداره
- جانمايي يا ترتيب وسايل موجود
- منابع نور، بخصوص لامپ ها
- نوع و اندازه كامپيوترهاي مورد استفاده
- كيس هايي كه روي ميز يا كف اتاق قرار مي گيرند
- لوزام جانبي همچون ديسكت هاي سخت مستقل وسايل ذخيره، موشواره ها و…
- تعامل با همكاران
هنگام انتخاب وسايل اداری نكات زير بايد درنظر گرفته شوند:
- داشتن قابليت تنظيم كه بتوانند همه كاربران را پوشش دهند.
- برخي صندلي ها سيلندرهاي قابل تنظيم دارند كه براي تطابق با افراد خيلي بلند يا خيلي كوتاه به كار مي روند.
- يك صندلي کاملا قابل تنظيم با قابليت تنظيم ارتفاع تكيه گاه آرنج
- ترجيحاً ميز قابل تنظيم
- اگر تصميم به استفاده از ميز غيرقابل تنظيم گرفتيد، تكيه گاه پا را فراموش نكنيد.
- استفاده از لوازم جانبي همچون كتاب يار، موشواره، لامپ های وظيفه و… (در اين زمينه استفاده از نظرات كاركنان بسيار مهم است)
- استفاده از وسايل يا تجهيزاتي كه داراي سطح انعكاسي نباشند (به طور مثال: رنگ ميز و صندلی باعث ايجاد انعكاس نشود)
نكات مهم در نگهداری صندلي ها
هنگام خريد صندلي ها، هزينه هاي تعمير و نگهداري را درنظر بگيريد. برخي سازندگان صندلي، برنامه بازرسي و تعمير و نگهداري صندلي را توصيه مي كنند مشکلات معمول مي تواند شامل موارد زير باشد:
- پيچ ها و مهره ها شل شده و پائين افتند.
- سيلندرهاي هيدروليك در نگه-داري دچار نقص شود يا گير كند.
- صندلي به درستي نچرخد.
اقدام بعدی پس از انتخاب محصول مناسب
قبل از اينكه تصميم نهايي گرفته شود بايد نظر كاركنان را در مورد آن اخذ نمود درگير كردن افراد در فرآيند تصميم گيري براي اتنخاب وسايل و تجهيزات مناسب براي آنها و براي وظايف كاريشان بسيار مهم است.
آموزش چگونگي استفاده و تنظيم مجدد تجهيزات جديد نيز براي معرفي موفقيت آميز تجهيزات و وسايل جديد در محيط كار بسيار مهم است.
بايد به خاطر داشته باشيد كه ادعاي فروشنده مبني بر ارگونوميک بودن تجهيرات، راحتي آنرا تضمين نمي كند كسب اطلاعات معتبر و صحيح از منابع قابل اطمينان به سرمايه گذاري درست كمک مي كند و اين امر هم براي كارفرما و هم كاركنان به طور يكسان مفيد خواهد بود مشورت با متخصص نيز در اين زمينه مفيد است.
5-2 بازرسي محيط کار
5-3مسئول بهداشت حرفه ای / مسئول بهداشت حرفه ای / مسئول HSE
موظف است سالي يكبار جهت اطمينان از اجراي صحيح اصول ارگونومي جهت بهبود شرايط كاري پرسنل، محيط ها و ايستگاه هاي كاري را با استفاده از چك ليست هاي استاندارد (چك ليست هاي ارائه شده در پيوست هاي شماره 4
و 5 می توانند كمک كننده باشند) بررسي كرده و از نتايج آنها جهت انجام اقدامات مناسب استفاده نمايد. همچنين
در صورت وجود هر گونه شكايت از طرف كاركنان لازم است بازرسي مجدد صورت گيرد. نگهداري سوابق مربوط به ارزيابي وضعيت ارگونوميك اتاق هاي كنترل و محيط هاي اداري بايد بر اساس جدول زير تا مدت زمان ذكر شده در مكان هاي مشخص شده نگهداري شود.
| سوابق | مكان نگهداري | مدت زمان نگهداري |
| چک ليست هاي بررسي محيط هاي اداري چك ليست بازرسي HSE ساختمان هاي اداري | واحد HSE | 5 سال |
6. منابع:
1- استانداردهاي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
2- مجموعه قوانين و مقررات بهداشت حر فهاي در شركت ملي نفت ايران
3- http://www.hse.gov.uk/comah/sragtech/techmeascontrol.htm
4- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/vdtcolor.html
5- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/monitor_positioning.html
6- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/working_space.html
7- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/purchase.html
پيوست شماره 1 :مشخصات انتخاب صندلی
برای کاربردهای دفتری/ اداری، صندلي را با در نظر گرفتن نكات زير انتخاب کنيد:
- داشتن كنترل هايي كه به آساني در وضعيت نشسته عمل كنند.
- نشيمن گاه كه از نظر ارتفاع و شيب (زاويه انحراف) قابل تنظيم باشد.
- نشيمن گاه كه به پشت ران ها يا زانو ها فشار وارد نكند.
- نشيمن گاه كه لبه ي جلو به سمت كف زمين خم شده باشد. (انحنا داشته باشد)
- پوشش روي صندلي قابليت عبور هوا5 را داشته و لغزنده نباشد.
- داراي تكيه گاه كمر براي حفاظت از بخش پائيني كمر باشد.
- داراي پايه پنج قسمتي متعادل باشد.
- چرخ هاي صندلي متناسب با نوع كف سازي ساختمان باشد.
- داري مكانيسم چرخشي (گردشي) باشد.
- تكيه گاه بازو كه بتواند با ارتفاع آرنج هنگامي كه بازوها به سمت پائين آويزان هستند و ساعدها زاويه تقريباً 30 در جه با بازوها دارند، تنظيم شود.
- تكيه گاه ها با جابجايي آزاد در ايستگاه كاري تداخل نداشته باشد.
در مورد صندلي های مورد استفاده در آزمايشگاه نكات زير بايد درنظر گرفته شود:
- جهت كار در آزمايشگاه از صندلي هاي ارگونوميک كه مجهز به يك حلقه جهت نگهداري پاها در پائين، پشتي كمر و نشيمن گاه قابليت تنظيم باشد استفاده كنيد.
- بطور كلي ابعاد صندلي بايد تا حد امكان مطابق استاندارد 1988-100 ANSI/HFS باشد.
پيوست شماره 2: (چگونگي تنظيم صندلي بر اساس قد)
جهت تنظيم صندلي بر اساس قد مطابق زير عمل نمائيد:
- جلوي صندلي بايستيد، به طوري كه بلندترين نقطه نشيمن گاه (در حالت افقي) درست زير كاسه ي زانو باشد.
- روي صندلي بنشينيد و پاهايتان را صاف روي كف زمين قرار دهيد. فضاي بين لبه ي جلويي نشيمن گاه صندلي و قسمت پائين تر ساق پا (ماهيچه ي ساق پا) به اندازه ي يك مشت گره كرده باشد (حدود 2 اينچ)
- تكيه گاه كمر را طوري تنظيم كنيد كه گودي كمر را در بر گيرد.
- صاف روي صندلي بنشينيد بطوري كه بازوها از دو طرف آويزان باشد آرنج را به اندازه ي 90 درجه خم كنيد و رتفاع تكيه گاه هاي بازو را طوري تنظيم كنيد كه كمتر با سطوح زيرين آرنج ها تماس داشته باشد.
- اگر اين حد نتواند رعايت شود يا اگر تكيه گاههاي بازو، در پائينترين حد تنظيم خود، حتي به مقدار كمي آرنج ها را ببرد تكيه گاه بازوها، را از صندلي برداريد.
- اگر لازم مي دانيد نشيمن گاه را به طرف جلو يا عقب كج (خم) كنيد.
پيوست شماره 3: ملاحضات ارگونوميک در کار با کامپيوتر
1- موقعيت مانيتور
مانيتور بايد عمود بر پنجره قرار گيرد و در سطح عمودي، افقي و طرفين قابل تنظيم باشد. مانيتور بايد مستقيماً در جلوي صفحه كليد قرار گيرد. لبه بالایی آن بايد در امتداد ديد چشم ها قرار گيرد. فاصله بين مانيتور و چشم ها بايد تقريباً به اندازه طول شانه باشد. البته بهترين فاصله چشم تا مانيتور حدود 46 سانيمتر است.
2- خيرگی
خيرگي سطح كار را مي توان با كاهش نور بالایی سر و استفاده از پرده كاهش داد. براي روشنايي روي ميز كار
خود ميتوانيد از روشنايي موضعي (چراغ مطالعه) استفاده كنيد.
3- انعكاس صفحه مانيتور
براي كاهش درخشندگي و انعكاسات صفحه مانيتور مي توانيد آنرا به سمت بالا پائين يا چپ و راست بچرخانيد و يا از فيلترهاي مخصوص استفاده كنيد.
4- موقعيت قرار گيری مدارک
در صورت امكان از يك هولدر (نگه دارنده) براي قرار دادن مدارک خود در نزديكي صفحه مانيتور استفاده كنيد. توجه داشته باشيد كه فاصله و ارتفاع اين هولدر بايد با فاصله و ارتفاع مانيتور يكسان باشد.
5- موس و تجهيزات ورودی
موس و ديگر تجهيزات ورودي را در مجاورت صفحه كليد قرار دهيد تا ميزان تنش هاي وارده به شانه هاي شما كاهش يابد. چنانچه در هنگام تايپ مجبور هستيد دستان خود را بالا نگه داريد. از يك تكيه گاه در زير مچ استفاده كنيد. وقتي كه دست كاربر روي موس قرار دارد انگشتان، مچ و ساعد دست بايد تقريباً در يك خط مستقيم قرار گرفته و آرنج ها نزديك به بدن واقع شده باشند.
6- موقعيت قرار گيری پاها
ران ها بايد به حالت موازي باشند و ساق پاها به طور عمودي قرار گيرند. در اين حالت پاها بايد روي كف يا زير پايي قرار گيرند.
7- موقعيت قرارگيری سر، گردن و شانه ها
طوري بنشينيد كه سر و گردن شما به حالت مستقيم (رو به جلو) قرار گيرد. شانه هاي خود را شل و راحت نگه داريد و آرنج ها را تا حد ممكن به بدن نزديک كنيد.
8- فضای کافي برای پاها
اجازه دهيد فضاي كافي براي زانو ها و ران هايتان در زير صفحه كليد وجود داشته باشد.
9- انتخاب صندلی
صندلي شما بايد داراي ويژگي هاي زير باشد:
– داراي پشتي باشد كه به عنوان تكيه گاه مورد استفاده قرار گيرد.
– ارتفاع نشيمن گاه آن در حدي باشد كه به پشت ران يا زانو فشاری وارد نشود.
– لبه جلويي نشيمن گاه صندلی بايد كمي انحنا رو به پايين داشته باشد.
– دارای دسته باشد و شكل آن از نزديك شدن صندلي به ميز كار جلوگيري نكند.
10- تنظيم صندلي و ميز کار
در جلوي صندلي بايستيد، ارتفاع نشيمن گاه صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه لبه آن در زير كشكک زانو قرار گيرد. سپس بر روي آن بنشينيد به صورتي كه فضاي آزاد بين لبه جلويي صندلي و قسمت پايين پا به اندازه يک مشت گره كرده باشد. پشتي صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه گودي كمر را در بر گيرد و همچنين آن را به نحوي محكم كنيد كه در اثر وزن بدن حركت نكند.
ارتفاع سطح كار را به اندازه ارتفاع آرنج ها در حالتي كه دست ها از طرفين آويزان است تنظيم كنيد. اگر از سطح كاری كه ارتفاع ثابتي دارد (مثل يك ميز) استفاده ميكنيد ارتفاع صندلي را به اندازه اي باال ببريد كه وضعيت مناسبي براي بازوها و بالاتنه ايجاد شود. جهت انجام اين كار به ترتيب زير عمل كنيد:
الف- ارتفاع صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه ارتفاع آرنج ها با ارتفاع سطح كار (سطح ميز) برابر شود.
ب- در صورتي كه در اين وضعيت پاها بر روي زمين قرار نگرفت و به پشت پاها فشار وارد مي شود، از يک زيرپايي استفاده كنيد. زيرپايي بايد قابل تنظيم بوده و تمامي سطح كف پا بايد روي آن قرارگيرد.
11- ميز کار
مشخصات ميزكار باتوجه به مشخصات صندلي تعيين مي شود. ارتفاع سطح ميز بايد مناسب باشد و فضاي کافي براي تمام وسايل كار بر روي ميز وجود داشته باشد. اين فضا براي انجام وظايفي مثل نوشتن و يا كنترل کامپيوتر و همچنين براي قراردادن اشيايي مثل كتاب، كاغذ و … در نظر گرفته مي شود.
سطح زير ميز بايد به گونه اي باشد كه اپراتور مجبور به جمع كردن پاها در زير ميز نشود. قراردادن و انبار نمودن اشياء روي ميز صحيح نيست. ميز بايد به گونه اي طراحي شود كه فرد مجبور به خم شدن روي سطح كار نشود.
پيوست شماره 4: چك ليست بررسي محيط های اداری با ديدگاه ارگونومي
پيوست شماره 5: چك ليست بررسي ايستگاه های کار اداری با ديدگاه ارگونومي
